Ολοκληρωμένο κριτήριο αξιολόγησης Γ’ Λυκείου
22 Μαρτίου, 2022 2022-05-17 14:59Ολοκληρωμένο κριτήριο αξιολόγησης Γ’ Λυκείου
Το κριτήριο αξιολόγησης δημοσιεύτηκε από την ιστοσελίδα
e-didaskalia.blogspot.com και μπορείτε να το βρείτε πατώντας εδώ!
Κείμενο 1
[Η μεθοδολογία της άρνησης του Ολοκαυτώματος]
Απόσπασμα 1
Ας ρίξουμε μια ματιά στο πώς «λειτουργεί» η σύγκλιση των στοιχείων για την απόδειξη της ύπαρξης του Ολοκαυτώματος και στο πώς και οι αρνητές επιλέγουν ή διαστρέφουν τα δεδομένα για να στηρίξουν τους ισχυρισμούς τους. Έχουμε τη μαρτυρία ενός επιζήσαντα που λέει ότι είχε ακούσει, όσο βρισκόταν στο Άουσβιτς, για την εξόντωση των Εβραίων με δηλητηριώδη αέρια. Ο αρνητής θα πει ότι οι επιζήσαντες υπερβάλλουν και ότι οι μνήμες τους δεν είναι αξιόπιστες. Ένας άλλος επιζήσας αφηγείται μια άλλη ιστορία, διαφορετική στις λεπτομέρειές της, αλλά που είναι βασικά σύμφωνη με το ότι στο Άουσβιτς είχαν εξοντωθεί Εβραίοι μέσα σε θαλάμους αερίων. Ο αρνητής θα ισχυριστεί ότι υπήρχαν πολλές φήμες και διαδόσεις στα στρατόπεδα και ότι οι επιζήσαντες τις έχουν ενσωματώσει ασυνείδητα στις αναμνήσεις τους. Ένας φρουρός των Ες-Ες παραδέχεται μετά τον πόλεμο ότι είδε με τα μάτια του Εβραίους να φονεύονται στους θαλάμους και στα κρεματόρια. Ο αρνητής ισχυρίζεται ότι οι ναζί εξαναγκάστηκαν από τους Συμμάχους να προβούν σε τέτοιες ομολογίες. Αλλά τώρα ένα μέλος των Sonderkommando (του ειδικού προσωπικού) – δηλαδή ένας Εβραίος που βοηθούσε τους Ναζί στη μετακίνηση των πτωμάτων από τους θαλάμους αερίων στα κρεματόρια – όχι μόνον ισχυρίζεται ότι άκουσε γι’ αυτό ή ότι απλώς το είδε, αλλά ότι είχε συμμετάσχει και ο ίδιος στην όλη διαδικασία. Ο αρνητής το εξηγεί αυτό λέγοντας ότι οι μαρτυρίες των Sonderkommando δεν βγάζουν νόημα – τα νούμερα που δίνουν για τον αριθμό των πτωμάτων είναι υπερβολικά και οι ημερομηνίες είναι λανθασμένες. Τι γίνεται όμως με τον διοικητή του στρατοπέδου, ο οποίος παραδέχεται μετά τον πόλεμο ότι όχι μόνον άκουσε, είδε και συμμετείχε στη διαδικασία, αλλά και ότι την οργάνωσε; Υποβλήθηκε σε βασανιστήρια, απαντά ο αρνητής. Και η αυτοβιογραφία του, η οποία γράφτηκε ύστερα από τη δίκη και την καταδίκη του σε θάνατο, όταν δεν είχε τίποτα να κερδίσει λέγοντας ψέματα; Κανένας δεν ξέρει γιατί οι άνθρωποι ομολογούν την ενοχή τους για παράλογα εγκλήματα που δεν έχουν διαπράξει, αλλά συμβαίνει.
Καμία μαρτυρία από μόνη της δεν γράφει πάνω της «Ολοκαύτωμα». Όταν όμως συντεθούν όλες μαζί διαμορφώνουν μια εικόνα, μια ιστορία με συνεκτικότητα, ενώ σε μια προσπάθεια συνολικής σύνθεσής τους οι ιστορίες των αρνητών αποσυντίθενται. Αντί να πρέπει ο ιστορικός να παρουσιάσει «έστω και μια απόδειξη», ο αρνητής έχει τώρα να καταρρίψει 6 ιστορικά δεδομένα, με 6 διαφορετικές μεθόδους αντεπιχειρηματολογίας.
Απόσπασμα 2
Πριν εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στους τρεις κύριους άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η επιχειρηματολογία των αρνητών [του Ολοκαυτώματος], ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στη μεθοδολογία τους, στους τρόπους με τους οποίους διατυπώνουν τα επιχειρήματά τους. […]
- Επικεντρώνονται στα ασθενή σημεία των αντιπάλων τους, ενώ σπανίως έχουν να πουν κάτι το συγκεκριμένο για τη δική τους άποψη. Οι αρνητές τονίζουν, για παράδειγμα, τις αντιφάσεις στις περιγραφές των αυτοπτών μαρτύρων.
- Εκμεταλλεύονται τα σφάλματα στα οποία υποπίπτουν οι μελετητές που διατυπώνουν αντίθετα επιχειρήματα, υπονοώντας ότι, επειδή κάποια από τα συμπεράσματα των αντιπάλων τους είναι εσφαλμένα, όλα τα συμπεράσματα των αντιπάλων τους θα πρέπει να είναι επίσης εσφαλμένα.
- Παραθέτουν αποσπάσματα από έργα επιφανών και καθιερωμένων επιστημόνων, συνήθως εκτός συμφραζομένων, για να στηρίξουν τη δική τους θέση. […]
- Παρεξηγούν τις γνήσιες, θεμιτές αντιγνωμίες μεταξύ των ιστορικών σχετικά με ορισμένα σημεία του αντικειμένου της επιστήμης τους και, ως αμφισβήτηση της ύπαρξης του συγκεκριμένου ιστορικού πεδίου στο σύνολό του. […]
- Εστιάζουν την προσοχή τους σε όσα είναι άγνωστα και αδιαφορούν για εκείνα που είναι γνωστά, τονίζουν τα δεδομένα που τους βολεύουν και απορρίπτουν τα στοιχεία που δεν τους βολεύουν. Οι αρνητές επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε όσα δεν γνωρίζουμε για τους θαλάμους αερίων και απορρίπτουν όλα τις άμεσες μαρτυρίες και τα ιατροδικαστικά πορίσματα που συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι οι θάλαμοι αερίων χρησιμοποιούνταν για μαζικές δολοφονίες.
Michael Shermer, Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα;,μτφρ. Μιχάλης Παναγιωτάκης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2006, σ.228 & 232. (Πηγή ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ ΓΛΩΣΣΑ, http://politropi.greek-language.gr)
———
1Αποτεφρωτήριο νεκρών
Κείμενο 2
Λίγα ακόμη … για την προπαγάνδα!
Αυτό που επιδιώκει η προπαγάνδα είναι να αφήνει (στον νου αυτών που στοχεύει) μια γενική εντύπωση, αφού θα έχει ξεχαστεί το μεγαλύτερο πλήθος πληροφοριών (που αυτή ενσωμάτωνε). Είναι αυτό που οι γνώστες του πεδίου ονομάζουν «διαχείριση εντυπώσεων» ή πιο γκεμπελικά (από τον Γιόζεφ Γκέμπελς, υπουργό Διαφώτισης των ναζί – το Διαφώτισης έχει μεγάλη σημασία και βάθος), το «Πες, πες, κάτι θα μείνει στο τέλος» (perception management).
Ο κεντρικός στόχος παραμένει ένας: είναι η διατήρηση και η ενίσχυση της άγνοιας σε όσο γίνεται πιο μεγάλα πλήθη ατόμων για αυτά που συμβαίνουν, ώστε να είναι πολύ εύκολα χειραγωγήσιμα. Και αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την ουσιαστική ακύρωση ή και την πολλαπλή διαστρέβλωση όσων συνέβησαν. Στον πυρήνα της προπαγάνδας υπάρχει ένα άσβεστο μίσος για την ανάγκη αποδείξεων για ένα γεγονός (μια που οι αποδείξεις διαστρέφουν εντελώς και αποσυνθέτουν τον ίδιο τον στόχο της προπαγάνδας), άρα και αυτό που λέμε σήμερα «δημοσιογραφία» αποτελεί, τις περισσότερες φορές, μια συλλογή μη τεκμηρίων, μια συλλογή οιονεί ειδήσεων. Ωστόσο, αυτή η συλλογή μη τεκμηρίων είναι προφανές ότι εξυπηρετεί τους στόχους αυτών που ελέγχουν παντοιοτρόπως το περιεχόμενο αυτών που ακόμη αποκαλούνται ΜΜΕ ή MSM (mainstream media) (και για πόσο ακόμη, μέχρι να εξατμιστεί η όποια αξιοπιστία τους;), αρκεί τα πλήθη να καταπίνουν αμάσητα αυτά τα ανύπαρκτα που τους σερβίρουν οι διάφοροι –εντελώς καλοπροαίρετοι, έντιμοι και αθώοι του αίματος- ολιγάρχες. […]
Το κύριο πρόβλημα είναι η παραγωγή της μη σκέψης, μέσω της καταστροφής (ήδη από νεαρή ηλικία) της ικανότητας εξαγωγής συμπερασμάτων από αλυσίδες σκέψης που βασίζονται σε ευκόλως αποδείξιμα τεκμήρια, τάση που αναιρεί -αν δεν καταστρέφει- ό,τι έχει πετύχει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. Με αυτή τη λογική, η ατέλειωτη παράθεση εικόνων από όσα συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο είναι εντελώς άδεια από το οποιοδήποτε νόημα, εφόσον η δυνατότητα παραγωγής νοήματος έχει καταστραφεί εκ των προτέρων. Ωστόσο, στις μέρες μας η κατανόηση της παγκόσμιας επικαιρότητας, έστω των κύριων σημείων της (αυτών που εμείς θεωρούμε κύρια), αποτελεί μια μεγάλη βοήθεια για να αποφεύγουμε τις ψυχώσεις και τις εμμονές και τις ιδεοληψίες που κυριαρχούν πλανητικά.
Μανώλης Χαιρετάκης, ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών, άρθρο Efsyn.gr 10.09.2021 (διασκευή)
Κείμενο 3
Νέμεσις, Philip Roth
Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ, «Νέμεσις» στο οποίο αποτυπώνεται μια επιδημία πολιομυελίτιδας που ξέσπασε το καλοκαίρι του 1944 στην Αμερική και ο αντίκτυπός της σε μια εβραϊκή κοινότητα του Νιου Τζέρζεϋ. Η πολιομυελίτιδα ήταν μια από τις πιο επίφοβες παιδικές ασθένειες του 20ού αιώνα. Οι επιδημίες πολιομυελίτιδας έχουν αφήσει ανάπηρους χιλιάδες ανθρώπους, συνήθως μικρά παιδιά.
Ήταν επτά το απόγευμα κι έξω ακόμα έφεγγε· κατέβηκε τους τρεις ορόφους από τα φαγωμένα σκαλιά της εξωτερικής ξύλινης σκάλας και στάθηκε να πει δυο λόγια με τους γείτονες, πριν ξεκινήσει για τη βόλτα του. Η γιαγιά του καθόταν μαζί τους μπροστά στο σπίτι, έχοντας ανάψει ένα κερί σιτρονέλας για να κρατάει μακριά τα κουνούπια. Καθισμένοι στις πτυσσόμενες καρέκλες τους συζητούσαν για την πολιομυελίτιδα. Οι μεγαλύτεροι, όπως η γιαγιά του, είχαν ζήσει την επιδημία του 1916 και ολοφύρονταν που τόσα χρόνια πέρασαν και η επιστήμη δεν είχε κατορθώσει να βρει θεραπεία για την ασθένεια ή να ανακαλύψει κανέναν τρόπο πρόληψης. Δείτε το Γουϊκγουέικ, έλεγαν, μια συνοικία καθαρή και υγιεινή όσο κι όλες οι άλλες συνοικίες της πόλης, κι όμως αυτό χτυπήθηκε περισσότερο. Συζητάνε, είπε κάποιος, να απαγορεύσουν να έρχονται μαύρες καθαρίστριες στη γειτονιά, μήπως και κουβαλάνε αυτές το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας απ’ τις παράγκες τους. Κάποιος άλλος είπε ότι, κατά την εκτίμησή του, η ασθένεια εξαπλωνόταν μέσω του χρήματος, μέσω των χαρτονομισμάτων που περνούσαν από χέρι σε χέρι. Το σημαντικό, είπε, είναι να πλένεις πάντα τα χέρια σου, αν έχεις πιάσει χαρτονομίσματα ή κέρματα. Και η αλληλογραφία; Είπε κάποιος άλλος· δεν νομίζετε και σεις πως η αρρώστια θα μπορούσε να εξαπλώνεται και μέσω των επιστολών; Και τι να κάνεις, αντέτεινε ένας τρίτος, να αναστείλεις τις ταχυδρομικές διανομές; Θα πάγωναν τα πάντα στην πόλη.
[…]
«Είναι άσχημα τα πράγματα, Γιουτζήν. Ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί. Έχει τρομοκρατηθεί. Όλοι φοβούνται για τα παιδιά τους. Δόξα τω Θεώ που έφυγες. Οι οδηγοί των λεωφορείων της γραμμής οκτώ και της δεκατέσσερα, λένε ότι δεν θα μπαίνουν στην περιοχή του Γουϊκγουέικ, παρά μόνο αν τους δώσουν προστατευτικές μάσκες. Οι ταχυδρόμοι δεν πάνε τα γράμματα. Οι οδηγοί των φορτηγών που φέρνουν εμπορεύματα στα μαγαζιά, στα μπακάλικα, στα βενζινάδικα, ούτε κι αυτοί θέλουν να μπαίνουν. Οι ξένοι που τυχαίνει να περνάνε με το αυτοκίνητο, έχουνε τα παράθυρα κλειστά, όση ζέστη κι αν κάνει. Οι αντισημίτες λένε ότι η πολιομυελίτιδα εξαπλώνεται έτσι στη γειτονιά μας, επειδή είμαστε Εβραίοι. Εξαιτίας των Εβραίων – αυτοί κάνανε το Γουϊκγουέικ το κέντρο της παράλυσης και γι’ αυτό οι Εβραίοι έπρεπε να απομονωθούν. Μερικοί είναι σαν να λένε ότι ο καλύτερος τρόπος να ξεφορτωθούμε την επιδημία της πολιομυελίτιδας είναι να κάψουμε ολόκληρο το Γουϊκγουέικ και τους Εβραίους του μαζί. Υπάρχει μεγάλη έχθρα, μ’ όλα αυτά τα τρελά που λένε οι άνθρωποι από τον φόβο τους. Από τον φόβο και το μίσος τους. Σ’ αυτή την πόλη γεννήθηκα, και τέτοιο πράγμα δεν το έχω ξαναζήσει. Λες και τα πάντα καταρρέουν παντού.»
Philip Roth, Νέμεσις, μετάφραση Κατερίνας Σχινά, Πόλις, Αθήνα, 2011, σ. 94-95 & 211 (Πηγή ΠΟΛΥΤΡΟΠΗ ΓΛΩΣΣΑ, http://politropi.greek-language.gr).
———–
2 Σαν να πρόκειται για
Θέματα
ΘΕΜΑ Α
Α1. Με ποιους τρόπους διαμορφώνεται, σύμφωνα με το Κείμενο 1, η επιχειρηματολογία των αρνητών του Ολοκαυτώματος; Να τους αποδώσεις περιληπτικά σε ένα κείμενο 60-70 λέξεων.
15 μονάδες
ΘΕΜΑ Β
Β1. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιδιώκει α) να εξηγήσει ή β) να ευαισθητοποιήσει; Επιλέξτε μια από τις παραπάνω επιλογές και τεκμηριώστε την απάντησή σας με τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται στην παράγραφο.
15 μονάδες
Β2. Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του Κειμένου 2 με το υπόλοιπο κείμενο καθώς και την επικοινωνιακή του αποτελεσματικότητα.
10 μονάδες
Β3. α) Να προσδιορίσετε τη λειτουργία των σημείων στίξης στις παρακάτω φράσεις από το Κείμενο 1 και 2:
- στο πώς «λειτουργεί» η σύγκλιση των στοιχείων (εισαγωγικά, Κείμενο 1, παράγραφος 1)
- «διαχείριση εντυπώσεων» (εισαγωγικά, Κείμενο 2, παράγραφος 1)
- «Πες, πες, κάτι θα μείνει στο τέλος» (εισαγωγικά, Κείμενο 2, παράγραφος 1)
- που τους σερβίρουν οι διάφοροι –εντελώς καλοπροαίρετοι, έντιμοι και αθώοι του αίματος- ολιγάρχες (διπλή παύλα, Κείμενο 2, παράγραφος 2)
8 μονάδες
Β3. β)
- «Έχουμε τη μαρτυρία ενός επιζήσαντα που λέει ότι είχε ακούσει, όσο βρισκόταν στο Άουσβιτς, για την εξόντωση των Εβραίων με δηλητηριώδη αέρια»
- «Ο αρνητής θα πει ότι οι επιζήσαντες υπερβάλλουν και ότι οι μνήμες τους δεν είναι αξιόπιστες»
Να ξαναγράψετε το χωρίο μεταφέροντας σε ευθύ λόγο τα λόγια του επιζήσαντα και του αρνητή που βρίσκονται σε πλάγιο λόγο (4 μονάδες). Τι κερδίζει ή τι χάνει το κείμενο με την αλλαγή αυτή ως προς την πειστικότητά του; (3 μονάδες)
7 μονάδες
ΘΕΜΑ Γ
Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η απήχηση σε μια κοινότητα Εβραίων στο Νιου Τζέρσεϋ της φήμης ότι για την εξάπλωση της πολιομυελίτιδας ευθύνονται οι ίδιοι οι Εβραίοι, όπως αναδεικνύεται στο δεύτερο απόσπασμα του Κειμένου 3 («Είναι άσχημα … καταρρέουν παντού»); Ποιες σκέψεις σας προκαλούνται διαβάζοντας το συγκεκριμένο απόσπασμα; Να παρουσιάσετε τις απόψεις σας αξιοποιώντας τρεις τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες σε ένα κείμενο 150-200 λέξεων.
15 μονάδες
ΘΕΜΑ Δ
Ο Μανώλης Χαιρετάκης στο άρθρο του (Κείμενο 2) υποστηρίζει ότι βασικός στόχος της προπαγάνδας είναι «η διατήρηση και η ενίσχυση της άγνοιας» στα πλήθη «ώστε να είναι πολύ εύκολα χειραγωγήσιμα». Συμφωνείτε με τη θέση αυτή; Ποιοι κίνδυνοι θεωρείτε ότι ελλοχεύουν από την επικράτηση προπαγανδιστικών μηνυμάτων και κατ΄ επέκταση συνομωσιολογικών θεωριών στην κοινωνική και πολιτική ζωή; Το κείμενό σας να έχει τη μορφή και το ύφος άρθρου που θα δημοσιευθεί σε νεανικό περιοδικό (350 περίπου λέξεις).
30 μονάδες
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΧΡΥΣΑ ΡΟΥΜΠΙΔΟΥ
Φιλόλογος, διαχειρίστρια της ιστοσελίδας www.digitaltutor.gr
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Σύμφωνα με τον συγγραφέα οι αρνητές του Ολοκαυτώματος υιοθετούν μια συγκεκριμένη μεθοδολογία για τη διαμόρφωση της επιχειρηματολογίας τους. Ειδικότερα, εστιάζουν στις ασθενείς και στις τυχόν λαθεμένες θέσεις των αντιπάλων τους προχωρώντας σε γενικεύσεις. Παράλληλα, αξιοποιούν μεμονωμένες φράσεις διακεκριμένων ανθρώπων για να τεκμηριώσουν τις απόψεις τους, ενώ συνάμα προβάλλουν τον επιστημονικό αντίλογο ως δείγμα αναξιοπιστίας. Τέλος, οι αρνητές επικεντρώνονται σε άγνωστα και γι΄ αυτό βολικά στοιχεία αδιαφορώντας για τις αποδείξεις των γεγονότων.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας επιδιώκει να εξηγήσει στους αναγνώστες ότι οι αρνητές του Ολοκαυτώματος με παράδοξο τρόπο προσπαθούν να αλλοιώσουν προς όφελος των ναζιστών τις μαρτυρίες των ανθρώπων που βίωσαν τη βιαιότητά τους, υποβαθμίζοντας το μέγεθος της θηριωδίας που συντελέστηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου εναντίον των Εβραίων. Προκειμένου ο συγγραφέας να πετύχει τον στόχο του αξιοποιεί την επίκληση στη λογική, και μάλιστα τεκμήρια – μαρτυρίες («Έχουμε … δηλητηριώδη αέρια», «Ένας άλλος … θαλάμους αερίων» κ.α.). Συνάμα, χρησιμοποιείται το γ΄ ρηματικό πρόσωπο («αφηγείται», «εξηγεί») με το οποίο οι απόψεις των δύο πλευρών παρουσιάζονται χωρίς μάλιστα να παρεμβαίνει ο συγγραφέας. Τέλος, γίνεται χρήση ειδικού λεξιλογίου («κρεματόρια», «Sonderkommando») με το οποίο ενισχύεται η πρόθεση του συγγραφέα να εξηγήσει την παράλογη επιχειρηματολογία των αρνητών του Ολοκαυτώματος.
Β2. Ο τίτλος του άρθρου είναι δηλωτικός του περιεχομένου του κειμένου, αφού ο συγγραφέας παρουσιάζει τις απόψεις του για τους στόχους της προπαγάνδας, καθώς και τις γενεσιουργές αιτίες της. Πιο συγκεκριμένα, στο κείμενο αναδεικνύεται ο βασικός στόχος της προπαγάνδας που είναι η διατήρηση της άγνοιας στους περισσότερους ανθρώπους με στόχο τη χειραγώγησή τους («Ο κεντρικός … συνέβησαν»). Ο στόχος αυτός συνδέεται άμεσα με τον επιμέρους στόχο της προπαγάνδας που είναι η διαμόρφωση πειθήνιων πολιτών στα κελεύσματα των δημαγωγών («αρκεί … ολιγάρχες»). Για την ευδοκίμηση της προπαγάνδας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, ευθύνεται η απουσία κριτικής σκέψης.
Ο τίτλος επικοινωνιακά είναι αποτελεσματικός, αφού με τη χρήση σημείων στίξης κατορθώνεται να αναδειχθεί η δυσαρέσκεια του αρθρογράφου για την ανάγκη μιας περαιτέρω αναφοράς στο θέμα της προπαγάνδας, αν και είναι ένα χιλιοειπωμένο θέμα. Παράλληλα, η επιλογή ονοματικού συνόλου καθιστά το ύφος πυκνό και γι΄ αυτό υπαινικτικό διεγείροντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την προσέγγιση του συγγραφέα.
Β3. α)
- στο πώς «λειτουργεί» η σύγκλιση των στοιχείων (εισαγωγικά, Κείμενο 1, παράγραφος 1): έμφαση στη μεταφορική λειτουργία της γλώσσας προκειμένου να αναδειχθεί η σύγκλιση των στοιχείων για την απόδειξη της ύπαρξης του Ολοκαυτώματος και την παράλληλη διαστρέβλωση αυτών των αποδείξεων από τους αρνητές του Ολοκαυτώματος.
- «διαχείριση εντυπώσεων» (εισαγωγικά, Κείμενο 2, παράγραφος 1): ειδική ορολογία όσων ασχολούνται με τις τεχνικές προπαγάνδας
- «Πες, πες, κάτι θα μείνει στο τέλος» (εισαγωγικά, Κείμενο 2, παράγραφος 1): αυτούσια λόγια του Γ. Γκέμπελς. Η χρήση ευθέος λόγου φέρει τον αναγνώστη σε άμεση επαφή με τις ιδέες ενός ειδήμονα στον τομέα της προπαγάνδας, του Γ. Γκέμπελς.
- που τους σερβίρουν οι διάφοροι –εντελώς καλοπροαίρετοι, έντιμοι και αθώοι του αίματος- ολιγάρχες (διπλή παύλα, Κείμενο 2, παράγραφος 2): ενσωματώνεται το ειρωνικό σχόλιο του συγγραφέα
Β3. β) ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ
- Είχα ακούσει, όσο βρισκόμουν στο Άουσβιτς, για την εξόντωση των Εβραίων με δηλητηριώδη αέρια.
- Οι επιζήσαντες υπερβάλλουν και οι μνήμες τους δεν είναι αξιόπιστες.
Με την μετατροπή από πλάγιο σε ευθύ λόγο το απόσπασμα κερδίζει σε πειστικότητα, καθώς τόσο η μαρτυρία του επιζήσαντα από το Άουσβιτς όσο και η απάντηση του αρνητή του Ολοκαυτώματος μεταφέρονται άμεσα και όχι όπως τις αντιλαμβάνεται ο συγγραφέας, δηλαδή μέσα από τη δική του υποκειμενική οπτική. Άρα, επειδή η πληροφορία δίνεται άμεσα και όχι έμμεσα στον αναγνώστη ενισχύεται η πειστικότητα των όσων αναφέρονται.
ΘΕΜΑ Γ
Στο απόσπασμα πιστεύω ότι παρουσιάζεται το κλίμα ανασφάλειας και απειλής που νιώθουν τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας στο Νιου Τζέρσεϋ εξαιτίας της διάδοσης φήμης ότι για την εξάπλωση της πολιομυελίτιδας ευθύνονται οι ίδιοι. Ο αφηγητής εξομολογείται σε πρώτο πρόσωπο και με δραματικό τόνο στον Γιουτζήν, που ζούσε νωρίτερα στην ίδια συνοικία, στο Γουικγουέικ, τον φόβο και την τρομοκρατία που επικρατεί εκεί, συναισθήματα που σχεδόν ασθματικά προσδίδει ο μικροπερίοδος λόγος («Ο κόσμος έχει ξεσηκωθεί. Έχει τρομοκρατηθεί. Όλοι φοβούνται για τα παιδιά τους»). Κανείς δε θέλει να πλησιάσει το Γουικγουέικ, ούτε οδηγοί λεωφορείων και φορτηγών, ούτε ταχυδρόμοι, ούτε ξένοι. Παντού διαδίδεται ότι οι Εβραίοι ευθύνονται για την εξάπλωση της πολιομυελίτιδας και γι΄ αυτό πρέπει να απομονωθούν, αν όχι να καούν («Μερικοί είναι σαν να λένε ότι ο καλύτερος τρόπος να ξεφορτωθούμε την επιδημία της πολιομυελίτιδας είναι να κάψουμε ολόκληρο το Γουϊκγουέικ και τους Εβραίους του μαζί»). Οι φήμες που αποδίδονται σε πλάγιο λόγο, αναδεικνύοντας την υποκειμενικότητα αυτών, προβάλλουν την αναίτια έχθρα προς τους Εβραίους εξαιτίας προπαγανδιστικών μηνυμάτων. Αυτά διαμορφώνουν μια συνωμοσία γύρω από τους Εβραίους που καταρρακώνουν ψυχικά τον αφηγητή προκαλώντας τον τρόμο, όπως δηλώνει η υπερβολή «Λες και τα πάντα καταρρέουν παντού».
Οι προπαγανδιστικές τακτικές θεωρώ ότι ευοδώνονται σε περιόδους ηθικής και κοινωνικής κρίσης, οπότε επικρατεί ιδεολογική σύγχυση και κοινωνικός αναβρασμός. Η αναζήτηση αποδιοπομπαίου τράγου κρίνεται αναγκαία ώστε ο λαός να εκτονώσει τη δυσαρέσκειά του χωρίς να υπάρξει πλήγμα στο πολιτικό οικοδόμημα. Η παραπληροφόρηση, ο φανατισμός και η πλύση εγκεφάλου προβάλλουν ως μέσα για τη διόγκωση του θυμικού και την παράλληλη υποβάθμιση του λογικού. Ο ορθός λόγος κλυδωνίζεται και συναισθήματα, όπως φόβος, οργή, μίσος, γιγαντώνονται. Η επικράτηση της όποιας προπαγάνδας είναι πλέον εφικτή και ικανή να στηρίξει οποιαδήποτε –παράλογη- συνωμοσία.
ΘΕΜΑ Δ
Ενδεικτικός τίτλος: Προπαγάνδα: η νάρκη της κοινωνικής και πολιτικής ζωής
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
- Αφόρμηση: δημοσίευμα του Μ. Χαιρετάκη
- Αναφορά στο θέμα: προπαγάνδα και σκοπιμότητά της
- Ομαλή μετάβαση: αναφορά στο α΄ ή/και στο β΄ ζητούμενο
ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ
Α΄ ζητούμενο
- Άγνοια – ημιμάθεια: απουσία κριτικής σκέψης → αδυναμία αξιολόγησης των πληροφοριών → αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης → ευδοκίμηση της προπαγάνδας.
- Άγνοια: πίστη σε προκαταλήψεις και στερεότυπα → επικράτηση δογματισμού → χειραγώγηση της κοινής γνώμης → ευρεία απήχηση των προπαγανδιστικών μηνυμάτων.
- Άγνοια – χαμηλό μορφωτικό επίπεδο: υποβάθμιση της ψυχικής και ηθικής καλλιέργειας → άνθρωπος επιρρεπής στα κατώτερα ένστικτα τα οποία δε χαλιναγωγεί (π.χ. ζήλεια, μίσος) → παγίδευση της λογικής και της συνείδησης από την τέλεση του ορθού → κυριαρχία της προπαγάνδας.
Β΄ ζητούμενο
Κίνδυνοι προπαγάνδας στην κοινωνική και πολιτική ζωή
- Κοινωνική πόλωση και αναβρασμός
- Εμφάνιση ρατσιστικών συμπεριφορών → διατάραξη της κοινωνικής συνοχής
- Χειραγώγηση πολιτών με στόχο την εξυπηρέτηση συμφερόντων πολιτικών και οικονομικών παραγόντων → απομάκρυνση των πολιτών από την επίλυση κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων
- Παραποίηση της πραγματικότητας → λαθεμένες πολιτικές επιλογές των πολιτών τόσο σε επίπεδο πολιτικών προσώπων όσο και σε επίπεδο ιδεών → κλονισμός της δημοκρατίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ανακεφαλαίωση ή τελικό συμπέρασμα
(Υπογραφή)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΧΡΥΣΑ ΡΟΥΜΠΙΔΟΥ
Φιλόλογος, διαχειρίστρια της ιστοσελίδας www.digitaltutor.gr
