Εθελοντισμός – Αλληλεγγύη Κριτήριο Συνεξέτασης Γ’ Λυκείου
8 Φεβρουαρίου, 2023 2023-02-08 7:35Εθελοντισμός – Αλληλεγγύη Κριτήριο Συνεξέτασης Γ’ Λυκείου
Το κριτήριο αξιολόγησης δημοσιεύτηκε από την ιστοσελίδα
e-didaskalia.blogspot.com και μπορείτε να το βρείτε πατώντας εδώ!
Κείμενο 1
Η βιοπολιτική του εθελοντισμού
Σε μια εποχή γενικευμένης κοινωνικής-οικονομικής βαρβαρότητας που εκδηλώνεται ως βαθύτατη ανθρωπιστική κρίση, ποιες βαθύτερες ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες ικανοποιούν οι εθελοντικές κοινωνικές δραστηριότητες των πολυάριθμων ατόμων που επενδύουν σε αυτές; Αρκεί η επίκληση των μεγάλων κοινωνικών καταστροφών για να εξηγηθούν η μαζικότητα και η ποικιλία των νέων φαινομένων εθελοντισμού και των οργανωμένων φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων; Αν είναι αλήθεια, όπως συχνά λέγεται, ότι το τέλος της νεωτερικότητας συνεπάγεται αυτομάτως και «το τέλος του ανθρώπου», τότε τι μπορεί να σημαίνει «ανθρωπιστική πολιτική» σήμερα;
Μολονότι έχουν διατυπωθεί, κατά καιρούς, διάφορες πολιτικές, στατιστικές και αμιγώς κοινωνιολογικές ερμηνείες αυτών των φαινομένων, δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς τα ψυχολογικά κίνητρα της ανθρώπινης ανάγκης για αλληλεγγύη που εκδηλώνεται μέσω του αυθόρμητου ή του οργανωμένου κοινωνικού εθελοντισμού. Αναμφίβολα, κάθε οργανωμένη εθελοντική δράση έρχεται να καλύψει μια υπαρκτή κοινωνική ανάγκη, προκύπτει δηλαδή από την εμφανή ανεπάρκεια των δομών του οργανωμένου κράτους και της κοινωνίας στο να χειριστούν εγκαίρως και αποτελεσματικά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ορισμένα μεμονωμένα άτομα ή ευρύτερες κοινωνικές ομάδες. Προβλήματα που, κατά κανόνα, δημιουργούνται από τις ίδιες τις κοινωνίες οι οποίες, εκ των υστέρων, καλούνται να τα λύσουν.
Παρ’ όλα αυτά, από πολυάριθμες ψυχολογικές και κοινωνιολογικές έρευνες σε όλο τον πλανήτη προκύπτει ότι η συστηματική ενασχόληση με τον κοινωνικό εθελοντισμό βοηθά όχι μόνο αυτούς που δέχονται βοήθεια αλλά και αυτούς που την προσφέρουν. Πράγματι, οι σχετικές στατιστικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι τα άτομα που συμμετέχουν ενεργά, συνειδητά και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε εθελοντικές πρακτικές αισθάνονται πιο ισορροπημένα, λιγότερο δυστυχή και πολύ πιο ικανοποιημένα από τη ζωή τους σε σύγκριση με τα άτομα που δεν εμπλέκονται σε τέτοιες αλτρουιστικές δραστηριότητες. Με άλλα λόγια, η ένταξη σε μια νέα κοινωνική ομάδα, στην οποία υποτίθεται ότι επέλεξαν να ενταχθούν «ελεύθερα» οι ίδιοι οι εθελοντές, σε συνδυασμό με το κοινωνικά επωφελές έργο που πραγματοποιούν, τους προσφέρει το πολυπόθητο -αλλά κάθε άλλο παρά ανιδιοτελές- αίσθημα αισιοδοξίας, πληρότητας και προσωπικής δικαίωσης που από καιρό είχαν απολέσει στην καθημερινή κοινωνική, εργασιακή και οικογενειακή τους ζωή!
Τι το ιδιαίτερο όμως και μοναδικό έχουν οι εθελοντικές δραστηριότητες; Αναζητώντας μια πιο σαφή εξήγηση γι’ αυτό το κοινωνικό φαινόμενο, οι ερευνητές -ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι- διαπίστωσαν ότι η εθελοντική δραστηριότητα αναπληρώνει, έστω και φαντασιακά, τη βαθύτερη ανάγκη των ανθρώπων να επιτελούν μια προσωπική, δημιουργική και κυρίως χρήσιμη κοινωνική δραστηριότητα. Διόλου περίεργο που, στατιστικά, στον εθελοντισμό επενδύουν επωφελώς κυρίως οι άνεργοι και οι συνταξιούχοι. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις πρωτοποριακές έρευνες του Edwin Boezeman και της Naomi Ellemers στην Ολλανδία και του Theo Wehner και της ομάδας του στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Το απρόσμενο συμπέρασμα αυτών των ερευνών είναι ότι το ψυχολογικό πρότυπο του εθελοντή αντιστοιχεί και συνήθως αντιπροσωπεύεται από άτομα που δεν είναι καθόλου ικανοποιημένα από την επαγγελματική ή και την ιδιωτική τους ζωή. Υπό αυτή την έννοια, ο μετανεωτερικός εθελοντισμός δεν έχει καμία σχέση με την ιστορικά ξεπερασμένη αστική φιλανθρωπία, αφού πλέον προβάλλεται μαζικά ως υποκατάστατο της κανονικής εργασίας και της αποδομημένης λειτουργίας του κράτους πρόνοιας.
Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως το γιατί και κυρίως το πώς η μετανεωτερική πολιτική έχει επιβάλει τον εθελοντισμό ως μορφή άμισθης κοινωνικής εργασίας αλλά και ως μέσο κοινωνικής διαχείρισης και εκτόνωσης της οργής ενός ολοένα διογκούμενου αριθμού περιθωριοποιημένων πολιτών. Η ελεγχόμενη αποσάθρωση και η προσχεδιασμένη ελαχιστοποίηση του νεωτερικού κράτους πρόνοιας επιβάλλει τη μεγιστοποίηση των εξατομικευμένων, άμισθων και κυρίως πολιτικά ανώδυνων εθελοντικών πρακτικών.
Σπύρος Μανουσέλης, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 14.01.2017
Κείμενο 2
Κείμενο 3
Την πόρτα ανοίγω το βράδυ, Τάσος Λειβαδίτης
Την πόρτα ανοίγω το βράδυ,
τη λάμπα κρατώ ψηλά,
να δούνε της γης οι θλιμμένοι, να ’ρθούνε, να βρουν συντροφιά. Να βρούνε στρωμένο τραπέζι, σταμνί για να πιει ο καημός
κι ανάμεσά μας θα στέκει
ο πόνος, του κόσμου αδερφός.
Να βρούνε γωνιά ν’ ακουμπήσουν, σκαμνί για να κάτσει ο τυφλός
κι εκεί καθώς θα μιλάμε
θα ‘ρθει συντροφιά κι ο Χριστός.
Θέματα
ΘΕΜΑ Α
Ποια κίνητρα, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Κειμένου 1, συμβάλλουν στην οργάνωση εθελοντικών δράσεων; Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις του σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων.
20 μονάδες
ΘΕΜΑ Β
Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λαθεμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δε χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).
α) Ο εθελοντισμός καλύπτει την αδυναμία των μεμονωμένων ανθρώπων ή των κοινωνικών ομάδων να χειριστούν τα προσωπικά τους προβλήματα.
β) Τα οφέλη των εθελοντικών δράσεων απολαμβάνουν τόσο οι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια όσο και αυτοί που την προσφέρουν.
γ) Οι εθελοντές πέρα από τα ψυχικά οφέλη που αποκομίζουν γεύονται και την κοινωνική καταξίωση.
δ) Έρευνες αναδεικνύουν πως κίνητρο συμμετοχής σε εθελοντικές δραστηριότητες αποτελεί η κάλυψη ψυχολογικού κενού που έχει δημιουργηθεί στην επαγγελματική ή προσωπική ζωή του εθελοντή.
ε) Οι σύγχρονες πολιτικές αξιοποιούν τον εθελοντισμό ως κοινωνικό εργαλείο που εξασφαλίζει άμισθη κοινωνική εργασία και παράλληλα ψυχική εκτόνωση σε περιθωριοποιημένα άτομα.
10 μονάδες
Β2. α) «δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς τα ψυχολογικά κίνητρα της ανθρώπινης ανάγκης για αλληλεγγύη που εκδηλώνεται μέσω του αυθόρμητου ή του οργανωμένου κοινωνικού εθελοντισμού»
• Η επιλογή της σύνταξης δικαιολογείται από τον κειμενικό τύπο (άρθρο) στο οποίο ανήκει το Κείμενο 1 (3 μονάδες); Πώς επηρεάζεται το ύφος (2 μονάδες);
• Να μετατρέψεις τη σύνταξη του αποσπάσματος ώστε το ύφος να είναι πιο οικείο (4 μονάδες).
9 μονάδες
Β2. β) Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 («Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως το γιατί και κυρίως το πώς η μετανεωτερική πολιτική έχει επιβάλει τον εθελοντισμό ως μορφή άμισθης κοινωνικής εργασίας αλλά και ως μέσο κοινωνικής διαχείρισης και εκτόνωσης της οργής ενός ολοένα διογκούμενου αριθμού περιθωριοποιημένων πολιτών») αξιοποιείται το α ́ πληθυντικό πρόσωπο. Για ποιο λόγο το επέλεξε ο αρθρογράφος (4 μονάδες); Να μετασχηματίσετε το χωρίο ώστε να δοθεί ένας πιο διδακτικός τόνος (2 μονάδες).
6 μονάδες
Β3. Ποιο θέμα επιθυμεί να θίξει ο γελοιογράφος του Κειμένου 2; Να αναπτύξετε την άποψη σας σε μια παράγραφο 80-90 λέξεων.
10 μονάδες
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το βασικό θέμα του ποιήματος; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).
10 μονάδες
ΘΕΜΑ Δ
Κειμενικό είδος: επιχειρηματολογικό
Επικοινωνιακή περίσταση: εκφώνηση ομιλίας ως εκπρόσωπος της μαθητικής εθελοντικής ομάδας του σχολείου σου σε εκδήλωση του Δήμου σου με θέμα «Εθελοντισμός και Εκπαίδευση».
Στο Κείμενο 1 επισημαίνεται πως «κάθε οργανωμένη εθελοντική δράση έρχεται να καλύψει μια υπαρκτή κοινωνική ανάγκη». Ποια είναι τα οφέλη που απολαμβάνει ο άνθρωπος προσφέροντας εθελοντικά κοινωνική εργασία; Με ποιους τρόπους, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να ενισχυθεί το υγιές εθελοντικό πνεύμα στη σύγχρονη εποχή; Να αξιοποιήσετε ιδέες και προβληματισμούς και από τα δύο κείμενα αναφοράς (350 περίπου λέξεις).
30 μονάδες
Ενδεικτικές Απαντήσεις
ΘΕΜΑ Α
Ο αρθρογράφος στο κείμενό του επισημαίνει κίνητρα που συμβάλλουν στην ενίσχυση του εθελοντισμού. Βασικό κίνητρο αποτελεί η αδυναμία της πολιτείας να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση κοινωνικών κρίσεων που συχνά η ίδια προκαλεί. Συνάμα, ο εθελοντισμός καλύπτει την ανάγκη κοινωνικής προσφοράς κυρίως από τους ανθρώπους που εμφανίζουν ελλείμματα στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή. Έτσι, η εθελοντική δράση αντισταθμίζει την ανεργία που βιώνει ο πολίτης, την ανεπάρκεια του κοινωνικού κράτους πρόνοιας, την ψυχική επιβάρυνση των παραγκωνισμένων πολιτών. (76 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1.
α) Λάθος, β) Σωστό, γ) Λάθος, δ) Σωστό, ε) Σωστό Β2. α)
• Ο αρθρογράφος στο συγκεκριμένο απόσπασμα χρησιμοποιεί την παθητική σύνταξη. Με την παθητική σύνταξη ο λόγος αποκτά αντικειμενικότητα, αφού εστιάζουμε στις πράξεις, δηλαδή στο έλλειμμα της έρευνας πάνω στα ψυχολογικά κίνητρα της ανθρώπινης ανάγκης για αλληλεγγύη που εκδηλώνεται μέσω του εθελοντισμού. Παράλληλα, ο λόγος γίνεται πυκνός, αφού απουσιάζει το ποιητικό αίτιο. Τα στοιχεία αυτά καθιστούν το ύφος επίσημο και σοβαρό, γνωρίσματα που ταιριάζουν στον κειμενικό τύπο στον οποίο ανήκει το Κείμενο 1, καθώς το άρθρο διακρίνεται για τον αντικειμενικό και απρόσωπο τόνο του.
• Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική
«δεν έχουν διερευνήσει επαρκώς τα ψυχολογικά κίνητρα της ανθρώπινης ανάγκης για αλληλεγγύη που ο αυθόρμητος ή οργανωμένος κοινωνικής εθελοντισμός εκδηλώνει»
Β2. β)
Ο αρθρογράφος επέλεξε το α ́ πληθυντικό πρόσωπο για να αναδείξει τη συλλογική ευθύνη των πολιτών για την κατανόηση των προθέσεων της πολιτικής εξουσίας έναντι του εθελοντισμού. Ειδικότερα, η πολιτική εξουσία χρησιμοποιεί την εθελοντική δράση ως μέσο εξασφάλισης άμισθης κοινωνικής εργασίας αλλά και ψυχικής εκτόνωσης περιθωριοποιημένων πολιτών με το μικρότερο πολιτικό κόστος. Φυσικά στο σύνολο αυτό των ευαισθητοποιημένων ανθρώπων εντάσσει ο αρθρογράφος και τον εαυτό του εξασφαλίζοντας οικειότητα και αμεσότητα με τον αναγνώστη.
Β3. Στη γελοιογραφία αναιρείται η ανιδιοτελής προσφορά του εθελοντισμού. Ειδικότερα, αποτυπώνεται με χιουμοριστικό τόνο η εγωκεντρική συμπεριφορά ενός μεσήλικου άνδρα (πιθανόν πυροσβέστη) που επιδεικτικά προβάλλει σε μία γυναίκα τα κατορθώματά του ως εθελοντής, απαριθμώντας τα παράσημά του για αυτά προκειμένου να κερδίσει την προσοχή της. Στα λόγια του επαναλαμβάνεται εμφατικά η λέξη «ΕΓΩ», η οποία μάλιστα είναι γραμμένη και με κεφαλαία για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, και να επιτονιστούν στη συνέχεια οι λόγοι που τον κατέστησαν, όπως ειρωνικά αναγράφεται: «ΕΘΕΛΟΝΤΑΡΑ». Ο εγωκεντρισμός του, όμως, αυτός αντιβαίνει στο ομαδικό και ανθρωπιστικό πνεύμα κάθε εθελοντικής προσπάθειας. Οι πράξεις του, αν και ανθρωπιστικού περιεχομένου δεν είναι ανιδιοτελείς, αφού αποτελούν για αυτόν μία ευκαιρία για κοινωνική αποδοχή και προσωπική αναγνώριση. Όμως, το απαξιωτικό βλέμμα της συνοδού του επιβεβαιώνει την δυσφορία της και την απογοήτευσή της για τέτοιες ανήθικες συμπεριφορές.
ΘΕΜΑ Γ
Κατά τη γνώμη μου, το βασικό θέμα του ποιήματος είναι η τάση των ανθρώπων να φέρονται αλληλέγγυα προσφέροντας απλόχερα τη βοήθεια τους σε όσους τη χρειάζονται. Το ποιητικό υποκείμενο μας εξομολογείται σε α ́ ενικό πρόσωπο πως κάθε βράδυ αφήνει ανοιχτή την πόρτα και κρατά τη λάμπα ψηλά, προκειμένου να βρουν καταφύγιο εκεί οι θλιμμένοι, οι πονεμένοι, οι τυφλοί («ανοίγω», «κρατώ»). Επιθυμία του είναι να προσφέρει σε όλους αυτούς τους κατατρεγμένους «συντροφιά» και θαλπωρή, κάτι που αναδεικνύεται με τη χρήση της υποτακτικής («να βρουν συντροφιά», «Να βρουνε γωνιά ν ́ ακουμπήσουν»). Οι καημοί και οι πόνοι αυτών των ανθρώπων, που αποδίδονται προσωποποιημένοι ως συνδαιτημόνες που πίνουν και στέκουν ανάμεσά τους, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συντροφιάς («σκαμνί …αδερφός»). Σε αυτή τη συντροφιά θα παρευρεθεί και ο Χριστός, σύμβολο αγάπης και αλληλεγγύης, προβάλλοντας το μήνυμα της ανθρωπιάς («θα ‘ρθει συντροφιά κι ο Χριστός»). Θεωρώ ότι η αλληλεγγύη αποτελεί μια ηθική αρετή με κοινωνικές προεκτάσεις που αναδεικνύει την έννοια του ανθρωπισμού. Στη σημερινή εποχή η αλληλεγγύη αποκρυσταλλώνεται σε οργανωμένες εθελοντικές δράσεις που στόχο έχουν την παροχή βοήθειας την ώρα που το οργανωμένο κράτος αδυνατεί να ανταπεξέλθει σε καταστάσεις κρίσεων με αποτελεσματικό τρόπο. Συνάμα, ο εθελοντισμός προσφέρει εσωτερική πληρότητα και ικανοποίηση στους ανθρώπους που νιώθουν ότι η ύπαρξη του «άλλου» έχει αξία. (205 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ΟΜΙΛΙΑ Προσφώνηση: π.χ. Κυρίες και κύριοι,
Πρόλογος
-
Αφόρμηση: εκδήλωση του Δήμου με θέμα «Εθελοντισμός και Εκπαίδευση»
-
Ιδιότητα: εκπρόσωπος της μαθητικής εθελοντικής ομάδας του σχολείου
-
Θέμα: εθελοντισμός → πράξη αλληλεγγύης
-
Ομαλή μετάβαση: οφέλη εθελοντισμού και τρόποι ενίσχυσης του
Κύριο μέρος
Α ́ ζητούμενο: οφέλη εθελοντισμού
Σημείωση: αξιοποιούμε ιδέες του Κειμένου 1
-
Ψυχική ισορροπία
-
Ικανοποίηση, περιορισμός της δυστυχίας
-
Αισιοδοξία, πληρότητα, προσωπική δικαίωση
Β ́ ζητούμενο: τρόποι ενίσχυσης υγιούς εθελοντισμού
❖ Συμβολή σχολείου: εκτός από την ενημέρωση των μαθητών για την αξία του εθελοντισμού μέσα από την ανθρωπιστική παιδεία μπορούν να διοργανωθούν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους δραστηριοποίησης εθελοντικών οργανώσεων, ώστε οι μαθητές να την αντιληφθούν σε βάθος.
❖Συμβολή της οικογένειας: Οι γονείς να αποτελούν ορθό πρότυπο, προάγοντας ηθικές αξίες όπως αγάπη, σεβασμό, αλληλεγγύη για τον συνάνθρωπό τους. Να τους εμφυσήσουν τη σημασία της διαφορετικότητας και να τους παροτρύνουν για συμμετοχή σε εθελοντικές ομάδες.
❖Συμβολή των Μ.Μ.Ε: Μέσα από διαφημίσεις, που θα προωθούν οργανισμούς, συλλόγους και σωματεία, μπορούν να ενημερώσουν τους πολίτες, ώστε αυτοί να γνωρίζουν πού μπορούν να απευθυνθούν, για να προσφέρουν την βοήθειά τους και έτσι να κινητοποιήσουν τους πολίτες για εθελοντική δράση.
❖ Συμβολή πνευματικών ανθρώπων: εφόσον κουβαλούν στις πλάτες τους το βάρος της παιδείας, μπορούν να αφυπνίσουν τους πολίτες για την αξία του εθελοντισμού και να αποτελέσουν ορθά πρότυπα συμπεριφοράς και πρωτεργάτες για τη δημιουργία περισσότερων εθελοντικών σωματείων. Να μάχονται για το κοινό καλό και να υπερασπίζονται τους αγώνες για την τήρηση των δικαιωμάτων που υπηρετεί ο εθελοντισμός και έτσι να συμβάλλουν στην ενίσχυσή του.
❖Πολιτεία: ενίσχυση των εθελοντικών οργανώσεων με τις απαραίτητες χρηματοδοτήσεις. Παροχή κινήτρων για συμμετοχή σε εθελοντικά προγράμματα.
❖ Ατομική δράση: το άτομο οφείλει να ευαισθητοποιηθεί για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συνάνθρωποί του και να απαλλαγεί από τον εγωκεντρικό τρόπο σκέψης. Να υπηρετεί το ομαδικό πνεύμα και να αφιερώσει τον ελεύθερό του χρόνο σε εθελοντικές δράσεις.
Επίλογος
• Ανακεφαλαίωση ή τελικό συμπέρασμα
Συναισθηματικός λόγος (Π.χ. Ας δραστηριοποιηθούμε όλοι …)
Ευχαριστώ για την προσοχή σας
Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης
Χρύσα Ρουμπίδου
Φιλόλογος, διαχειρίστρια της ιστοσελίδας www.digitaltutor.gr
